Nifoha maraina be mihitsy aho androany 11 febroary 2022. Ary tonga dia fisaorana an'Andriamanitra no nafahako mijery ny masoandro mibaliaka avy any Atsinanana ao anatin'ny fotoan'ny rivo-doza izao.
Nanaovako ny satroka nentin'ny zafikeliko vavy niofana US Marine tany Parris Island, nosalorako ny T-Shirt misy soratra amin'ny teny anglisy fa Voninahitra ho ahy no maha Papabe ana US Marine roa be izao dia Yael sy Yoan. Ao koa anefa i Aiky izay miaramila tatsambo ao amin'ny US Navy.
Toa resaka miaramila daholo izy izany, hoy ianareo ? Tsy kisendrasendra satria 47 taona androany no namonoan'ny sasany ny Kolonely Richard Ratsimandrava teo amin'ny faha 44 taonany (31 marsa 1931 - 11 febroary 1975).
Azo atao hoe maty tanora izy satria izaho manoratra izao dia 68 taona amin'ity taona 2022 ity.
Toa ny nampamonoan'ny sasany ny Filoha Amerikana John F. Kennedy -maty nisy nitifitra tao Dallas ny 22 novambra 1963- dia ho sarotra no ahafantarana izay tena nampamono an'ny Kolonely Ratsimandrava. Ny ankamaroan'ny vavolombelona tamin'izany koa moa efa nodimandry daholo...
Fahatsiarovana olona tsotra sy mahitsy ary marina no tadidy ary tsy maintsy velomina ao an-tsain'ireo tanora malagasy hifandimby. Misy teny frantsay milaza hoe : "Ce sont toujours les meilleurs qui partent les premiers". Tena anisany Richard Ratsimandrava.
Fa mandinika aho dia izao no tsapako : tsy nitondra n'inona n'inona hampandroso ho ana firenena iray ny famonoana ara-politika ("assassinat politique"). Maty nisy nitifitra, ny 15 oktobra 1987, ny Kapiteny Thomas Sankara nitondra ny Burkina Faso, niofana tao amin'ny ACMIL ("Académie militaire d'Antsirabe"). F'inona moa ny zava-nitranga tao amin'io firenena io vao aingana ?
Koa aza adino ary ry mpamaky hajaina izao lalana ho diavin'ny zanakolombelona tsirairay tsy ankanavaka : teraka, miaina, maty. Ny fotoana hiainana eto amin'ity tany fandalovana ity no samy manana ny faharetany.
Ny fanontaniana tokony mipetraka eo amin-tsika tsirairay dia : inona no lova tsara indrindra hapetrako ho an'ny taranako ?
Ny an'ny sasany moa dia efa mazava, fa mety ho marina ny azy ireo, satria tsy ho entiny any am-pasana tokoa ny fankahalana, ny fialonana, ny tsy fitiavana ny hafa, ny alako bika tsy tiako tarehy, ny saina sy ny toetra ary ny fanahy ratsy. Mahavariana anefa fa miseho mpihino be ry zareo ireo.
Fa dia eto an-tany tokoa izy zareo aloha no miezaka mafy mampiatra ireo rehetra ireo.
Mazotoa ary.
Ny mampalahelo dia lasa toetra ratsy manaranaka ireo ("tares héréditaires"). Satria ozoniny fotsiny izao ireo zanany tsy nangataka ny ho ety an-tany. Fa tsy aty amiko mihitsy izany no hifindra na oviana na oviana. Mbola ho tratry ny aloka ianareo na dia tsy misy famotorana aza... Famonoan-tena ny anareo.
Izay no mitondra antsika amin'ny ampahan'ny tononkalo nosoratan'i Rado hoe :
EFA ATAO NY FAMOTORANA
Rehefa misy zava-doza zay mitranga eto Imerina
ka mandalo fitsarana dia izao no averimberina:
Tsy azo afenina ny marina fa holazaina am-pahatsorana
Saingy mahandrasa kely f'efa hatao ny famotorana.
Io ny lapan'ny tanĂ na, kila rava fa nodorana
fa izao no teny re : efa atao ny famotorana
Maty koa Ratsimandrava, tapi-dĂ lana nizorana,
fa izao no teny re: efa ato ny famotorana.
Forehitra Andafiavaratra, ny tenanao nagorangorana,
fa mbola izao no teny re : efa atao ny famotorana!
Kila koa Anatirova, tomany isika torantorana,
fa mbola izao no teny re : efa tao ny famotorana.
Efa tao ny famotorana? taona firy lasa izay?
Tsy nisy valiny mba re, fa ny may dia tena may!
Ireo izay fototry ny afo, angamba tojo famotsorana;
Hany ka tsy nisy re ny vokatry ny famotorana!
(...)
RADO
47 taona lasa izay. Araky ny lohatenin'ity lahatsoratro ity : famotorana inona intsony moa no atao? Tsy efa lasan-korazana koa ve ny mpaniraka ? Ny mametraka fehim-boninkazo etsy Ambohijatovo ambony isan-taona toa izao ny any sisa atao ho fahatsiarovana ity Rain'ny Fokonolona ity.
Nankaiza marina tokoa moa io rafitra tena malagasy io raha ny sefom-pokontany aza, hatramin'izao fitondran'ny Filoha Andry Rajoelina izao, tsy voafidy fa tendritendrena eny any ka manao izay saim-pantany tokoa ny sasany ?...
Mandria am-piadanana, Mon Colonel (nakarina Général de Brigade à titre posthume ny 15 jona 1975).
Jeannot RAMAMBAZAFY
Zoma 11 febroary 2022